Artikel uit vaktijdschrift 'Fons' (Nederlands 2): Help (!) - Begrijpend lezen

Volgens de Peiling Nederlands 2018 en het PIRLS-onderzoek van 2016 gaan Vlaamse leerlingen erop achteruit als het gaat over begrijpend lezen. Nochtans is begrijpend lezen een zeer belangrijk item aangezien iedereen voldoende geletterd moet zijn om actief deel te nemen aan de samenleving. 

De achterstand die Vlaamse leerlingen hebben op het gebied van begrijpend lezen manifesteert zich niet enkel in het basisonderwijs maar ook in het secundair onderwijs. Onderzoek toont aan dat in het bijzonder leerlingen uit het beroepssecundair onderwijs ondermaats presteren. Zij hebben dat tikkeltje extra aandacht nodig om vaardige lezers te worden.

Momenteel is er een opvallend verschil tussen de huidige begrijpend-leesinstructie en hoe leerkrachten denken over de ideale situatie. Nu ligt de focus op het tekstbegrip waarbij er vooral inhoudelijke vragen gesteld worden. Door enkel en alleen inhoudelijke vragen te stellen na het lezen van een tekst, is de kans relatief klein dat leerlingen spontaan leesstrategieën leren te gebruiken. Daarom is het noodzakelijk om die leesstrategieën aan te leren aan de leerlingen. Ideaal zou zijn dat er meer aandacht besteed wordt aan instructie over het achterliggende proces en aan de stappen die leerlingen moeten ondernemen om tot tekstbegrip te komen.

Die ideale situatie bereiken is echter niet eenvoudig. Volgens leraren zijn er heel wat drempels die begrijpend-leesinstructie bemoeilijken en die ervoor zorgen dat begrijpend lezen niet aan bod komt zoals ze dat zelf zouden willen. Die drempels bevinden zich op drie niveaus: leerlingniveau, klasniveau en schoolniveau.

• Leerlingniveau: op dit niveau gaat het om het cognitieve niveau van de leerlingen, de concentratiemogelijkheden & de taal.

• Klasniveau: het feit dat er in een klas zowel sterkere als zwakkere leerlingen zitten, maakt de instructie die leerkrachten moeten geven moeilijker. Wanneer de leerkracht extra uitleg geeft aan zwakkere leerlingen, verliezen sterkere leerlingen de aandacht. Bovendien zijn er grote verschillen tussen klassen waardoor datgene wat je in de ene klas kan toepassen niet noodzakelijk even goed werkt in een andere klas.

• Schoolniveau: leerkrachten geven aan dat er op school vaak een aangename leesruimte ontbreekt terwijl die juist wel van belang kan zijn voor het bevorderen van leesmotivatie. Daarnaast kunnen leerkrachten niet voldoende tijd besteden aan begrijpend lezen aangezien dat maar een klein onderdeel vormt van de hoeveelheid te onderwijzen leerstof.

Als toekomstig leerkracht Nederlands vind ik begrijpend lezen uiteraard heel belangrijk. Het is van belang dat leerlingen een tekst leren begrijpen, niet alleen voor het vak Nederlands maar ook voor alle andere vakken zoals geschiedenis en aardrijkskunde. Als leerlingen niet aangeleerd krijgen hoe ze een tekst moeten leren begrijpen, zullen ze er ook nooit iets uit kunnen leren. De leerlingen moeten betekenis kunnen halen uit datgene wat ze lezen en ze moeten er iets mee leren doen. Daarom vind ik dat scholen ook meer aandacht moeten besteden aan dit onderdeel. Ik vond dit artikel zeer nuttig. Het artikel geeft ook een aantal tips voor (toekomstige) leraren die ze kunnen hanteren in de klaspraktijk. Hieronder geef ik jullie deze tips mee. Probeer ze zeker eens uit!

Begrijpend lezen, tips voor de klaspraktijk

Bron: Delarue, S., De Meester F., Demey J., Demol T., Desplinter, I., Frijns, C., Hermans G., Kuypers, T., Misschaert, I., Moors, S., Rijckaert, H., Rogiers, A., Vanderheyden, G., Vandeweghe, L., Verstraeten, P., Van Dingenen, M., Zijlemen, U. (februari 2020). Help (!) - begrijpend lezen. Geraadpleegd op 9 maart 2020 via https://www.dropbox.com/sh/1injy8bjnd9g3fk/AADBFmXNNS-7Rw4q0JuvPiPma?dl=0&preview=Fons+10.pdf